Donkere wolken pakken zich samen boven het merendeel van de bijna 400 gemeenten in Nederland. De bezuinigingsdrift van de Rijksoverheid laat de lagere overheden niet onberoerd. In meer dan 80 procent van de gemeenten moet er gesneden worden in de begroting of dienen de lasten voor de burgers substantieel verhoogd te worden. Bij de helft van de gemeenten rekent men voor volgend jaar op een bezuinigingsoperatie van 5 procent. In een derde der gemeenten denkt men aan percentages tussen de 5 en 10 procent.
Werden in voorgaande jaren de meeste bezuinigingen in gemeenten opgevangen middels lastenverhogingen, procesverbeteringen (efficiency) of de kaasschaafmethode (elke begrotingspost een beetje minder), die methodieken zullen volgend jaar en de daaropvolgende jaren niet meer toereikend zijn. Bijgevolg zijn bijna de helft der Nederlandse gemeenten begonnen aan wat zo mooi een kerntakendiscussie wordt genoemd, zo meldt Binnenlands Bestuur.
Alleen het woord staat voor iets wat in heel wat gemeenten niet wil vlotten; de discussie. Zet vertegenwoordigers van diverse partijen aan een tafel en vraag hen wat de kerntaken van een gemeente zijn en er zal nooit een eensluidend antwoord volgen. Partijen – en hun vertegenwoordigers – verschillen immer van mening en durven – dat is nu helemaal erg – niet te kiezen. Op zich niet zo vreemd met de gemeenteraadsverkiezingen in aantocht.
Kijk ik naar mijn eigen gemeente, het mooie Hulst, dan wordt er aan meer dan twee jaar gesproken over de kerntaken, maar echte keuzes zijn of worden er niet gemaakt. In de inventarisatie die men in Hulst heeft laten maken komt de gemeente tot de slotsom dat de exploitatie van de haven (van Walsoorden en de jachthavens) geen kerntaak is, alleen is er geen enkele partij of dees aard te vinden die Hulst van zijn haven wil verlossen. De straatmarkten worden ook niet als kerntaak gezien, maar zonder markt – de tweede beste van Nederland – is Hulst zijn status als marktplaats zo kwijt en zal er op maandagen nog minder volk de stad bezoeken. Het beheer van woonwagencentra wordt ook niet als kerntaak gezien, maar ik verwacht niet dat de noodlijdende woningbouwcorporatie in Zeeuws-Vlaanderen nu staan te trappelen van ongeduld om die taak over te nemen. Nou ja.
De enige financiële ruimte die Hulst nog heeft zit in de -wat genoemd wordt – onbenutte belastingcapaciteit. Die wordt door het Rijk jaarlijks bepaald. Voor Hulst bedraagt die onbenutte capaciteit in de optiek van het Rijk nog 1,1 miljoen euro. Hulst zal dus – als het aan het Rijk ligt – zijn belastingen (woz, afvalstoffen, rioolbealsting) best nog wat kunnen verhogen. Nou, als je dat weet en je weet dat partijen met het oog op de verkiezingen toch niet durven snijden in andere gemeentelijke budgetten, dan voorspel ik dat er ook volgend jaar door bijna alle partijen gepleit zal worden voor wat dan zo mooi heet een trendmatige verhoging der gemeentelijke belastingen. En verder ligt de kaasschaaf nog altijd op tafel.
Voor een beetje minder hier en een beetje minder daar.
En gemeenschappelijke regelingen, democratisch moeilijk controleerbaar, maar wel meestal wel dure voorzieningen, blijven grotendeels buiten schot. Kijk, bijvoorbeeld naar de grootste geldspons in Zeeland, de Veiligheidregio, daar gaat elke keer maar weer meer geld naar toe. Wordt de hulpverlening er beter op? Dacht het niet, maar wel duurder…
En zo kan het gebeuren dat Hulst netjes in het Zeeuws-Vlaamse project UwNieuweToekomst blijft participeren, omdat het een goede zaak is dat Zeeuws-Vlaanderen aan meer inwoners wordt geholpen. Daar heeft Hulst grif geld voor over, alleen als er dan een paar nieuwe inwoners geworven worden uit de verre, dan worden ze in Hulst zelf niet meer verwelkomd op een avondje in het stadhuis, nee, dat hebben we in Hulst geschrapt omwille van de bezuinigingen…..
Met de inhoud en de genoemde voorbeelden ben ik het grotendeels eens. Maar of de gemeenteraden niet “durven te kiezen” zoals de kop stelt? Omdat een taak niet-wettelijk is wil dat nog niet zeggen dat er geen serieus belang mee gediend is, dat ze zomaar geschrapt kan worden. Bijvoorbeeld schrappen in subsidies voor sport, cultuur en zorg, heeft een dramatisch effect op de leefbaarheid. Alles bij elkaar is dat trouwens nog geen 5% van de totale begroting. Het is de smeerolie in onze gemeenschap. Gemeenschappelijke regelingen zouden inderdaad geld moeten besparen in plaats van steeds meer te kosten. Ook een RUD gaat in een tijd van crisis dat zelfde pad op. Het zijn Rijk en provincie die deze RUD en de Veiligheidsregio aan de gemeenten opleggen.