‘De journalistiek sterft uit door de commercie. De belangrijkste taak van journalisten is te proberen mensen de waarheid te vertellen. Maar keer op keer maken we verhalen die verdraaid zijn en onwaarheden bevatten, of die propaganda zijn. O, zeggen mensen dan, dat moeten jullie zeker schrijven van jullie rijke bazen. Maar dat was vroeger. Het echte probleem is de nieuwe generatie krantenbazen die niet uit is op propaganda, maar op winst. Deze eigenaren hebben verschrikkelijke schade toegebracht aan de redacties.
Ze hebben hun kosten verlaagd door te bezuinigen, en hun inkomsten verhoogd door steeds meer pagina’s en bijlagen te eisen. Journalisten hebben dus geen tijd meer om hun werk te doen. Ze praten niet meer in het café met politieagenten en leraren. En vooral: ze hebben geen tijd meer om de feiten te checken, de basis van het vak.’
De Britse journalist Nick Davies zei dit deze week tegen de Volkskrant ter gelegenheid van de presentatie van de Nederlandse vertaling van zijn bestseller Flat Earth News, dat hier de titel “Gebakken lucht” mee heeft gekregen.
De Engelstalige uitvoering staat al geruime tijd in mijn boekenkast. De Volkskrant maakt gewag van ‘een verpletterend boek dat inzicht geeft in de propaganda van regeringen, de wijze waarop kranten zonder inhoudelijke check ‘gevuld’ worden, en het opblazen door de media van verhalen tot mythische proporties: zo bleek de millennium bug een zeepbel, massavernietigingswapens onvindbaar, heroïne lang niet zo schadelijk als u denkt en de zogenaamde leider van Al-Qaida in Irak, Abu Musab al-Zarqawi, een querulant en non-valeur’.
Maar daar blijft het niet bij. Het boek schetst ook op een pijnlijke wijze de enorme verarming van de dagbladjournalistiek. Het putten uit dezelfde, steeds schaarser wordende bronnen, de teloorgang van de correspondent (internationaal, nationaal en regionaal), de input van gesponsorde media en de uitholling van het journalistieke vak.
Davies bevuilde met zijn publicatie zijn eigen nest. De eerste reacties in Engeland waren dan ook niet misselijk, maar al ras volgde de genuanceerde benadering op zijn bevindingen.
Enige maanden geleden heb ik nog geprobeerd het werk onder de aandacht te brengen van een Wegener-hoofdredacteur in Middelburg. Het pleit was aan hem niet besteed. Dus is het niet vreemd dat in zijn krant en website kop en tekst niet altijd even goed sporen. Zie vandaag :Aanklager Checkpoint ‘pers heeft mensen beschadigd’
MIDDELBURG – Officier van justitie Rammeloo vindt dat de PZC lukraak heeft geciteerd uit geheime informatie over Checkpoint en zaken uit zijn verband heeft getrokken waardoor er mensen zijn beschadigd.
Voor de liefhebbers:
Gebakken lucht , oorspr. titel: Flat Earth News
Vertaling:Maaike Bijnsdorp en Wim Scherpenisse
ISBN:9789048803026
Prijs:€ 19,90
Wat Nick Davies signaleert is waar, maar (helaas) niets nieuws. De verarming van de traditionele dagbladjournalistiek begon al half jaren negentig als gevolg van de megafusies in de dagbladwereld en de opkomst van het internet. De hoofdredacteuren wisten niet wat ze aanmoesten met dit nieuwe medium en dat weten ze nog niet. Er heerste angst voor burgerjournalistiek, wat volkomen onterecht was, want dat blijft amateurisme waar de door professionals verwende lezers geen boodschap aan hebben. Je ziet het aan dit blog van collega van Gremberghe: het stikt werkelijk van de blogs in de wereld, je wordt er mee doodgegooid, maar dit blog bereikte in zeer korte tijd op eigen kracht een plaats in de best gelezen blogs van Nederland. Omdat het gemaakt wordt door een beroepsjournalist.
Maar terug naar de zieltogende kranten van vandaag. De fusiebazen (lees: aandeelhouders) eisten meer winst door bezuinigingen en dat werkte direct en indirect regelrecht door op de kwaliteit van de papieren kranten.
Er zijn voorbeelden zat. Een enkel: Ik zat in de redactieraad van BN/DeStem toen er door de redactie heftige strijd werd gevoerd tegen wat men noemde: de rompkrant. Wegener wilde die rompkrant over alle kranten (toen 21) invoeren. Een gemeenschappelijk voorkatern, in 1 layout, gelardeerd met een enkel eigen bericht, zodat de lezer toch zou denken dat het katern een geheel eigen productie was van het krantje uit Breda of Middelburg.
Nou, het kot was te klein, zo vochten de redactieraden van de PZC en van BN/DeStem tegen het plan.
Tevergeefs, blijkt nu, want die rompkrant is er stilletjes gekomen, dankzij (het moet gezegd) de lafheid en het gebrek aan visie van de respectievelijke redactieraden en hoofdredacteuren. Hoofdredacteur Oosthoek (ook dat moet gezegd) van de PZC heeft als een van de weinigen gevochten als een leeuw, maar het pleit uiteindelijk verloren.
Want kijk maar als je vandaag een krantje koopt in de kiosk: de PZC en BN/DeStem zien er nagenoeg hetzelfde uit. En uit de kleine verschillen die er nog zijn putten de overbleven redacties nog de schrale hoop dat ze toch nog een eigen indentiteit hebben.
Over indentiteit gesproken: een laatste voorbeeld van verarming, anders wordt deze reactie veel te lang: in 1997 fuseerde De Stem gedwongen met Brabants Nieuwsblad. Dat werd een zeer ongelukkig huwelijk. En het is het nog. De culturen van de beide kranten waren zo onverenigbaar, dat je tot op de dag van vandaag een kreng van een krant krijgt als je BN/DeStem koopt. Populistisch, vlak, amateuristisch op onderdelen. Helemaal de weg kwijt. De nieuwe hoofdredacteur van de fusiekrant verklaarde destijds vol vuur de ‘hart-van-nederland-journalistiek’ als het hoogste doel te zien en dat zie je elke keer weer als je die krant openslaat.
Populistisch, pseudo-trendy, vervlakt en op sensatie, emotie en hypes gericht.
De lezer is natuurlijk altijd de dupe, dat schetst Nick Davies ook in zijn voortreffelijke boek.
Het is doodjammer, maar geen wonder dat de oplages van de papieren kranten blijven dalen. En de redactieraden? Ze staan erbij en kijken ernaar.